À propos

Tazwart - Amexluḍ

Malek Houd

Tazwart – Amexluḍ

Amexluḍ d ayen akk ixelḍen. D wiyet n tsesfart i izemren ad tesɛu aṭas n yifuras. Ifuras-agi d imɣan. Yal yiwen amek i iga, yal yiwen d acu n lbenna i d-ittakk. Yal imɣi s wazal-is deg tsesfart. Yella win i d-iberrun teqreḥ, wayeḍ tesmem neɣ kra n lbenna ala netta kan i tt-isɛan. Deg tsesfart yella kullec deg-s. Ma nerfed-d kan tasesfart n uḥaluc, ad d-nebder ifuras akk tesɛa. Ad naf deg-s : tibitest, aẓalim (lebṣel), amiṭuc, ifelfel n uɣlal, lbaṭaṭa tegzem d iḥricen imecṭah maḍi, taɣiɣact, tasemmumt n uzger, tisent, zzit, aman… Isufar-agi akk yedduklen suffuɣen-d yiwen n umexluḍ yettaken anzi ɣer yimezdaɣ n taddart.

Tudrin akk n tmurt n Leqbayel ttemyaken anzi deg tudert-nsent. Tilawin ma mačči deg uxxam, neɣ deg lexla, ttilint deg tala anda i ttembeddalent imecriwen-nsent. Mačči d agam n waman neɣ n tarda n yiceṭṭiḍen i tent-yettawin kan, tala d tajmaɛt-nsent. Ɣer din i d-ttawint lehmum d lfuruḥ-nsent. Suffuɣent-d ayen i tent-iqerḥen, ttekksent-d ɣef wulawen-nsent. Imecriwen syin i d-teffɣen akken ad zerɛen deg taddart akken ma tella. Isalli mazal yeḥma ad tafeḍ din. -Tinnat tezwej, meẓziyet  tuɣ amaɣar, d tizzya n baba-s. Mačči d netta i tuɣ, tuɣ isurdiyen-is. -Tayeḍ tebra-d ur uwiḍen sebɛeyyam, tuwi-d kan akken lḥenni deg yiḍarren-is. Tinnat n at Winnat tsɛa-d akniwen ma d taǧaret-is, ur tesɛi ara zher d tiɛiqert, ur tettarew ara, kra n wass ad d-yernu fell-as urgaz-is takna neɣ ad as-yebru. Ur yebɣi ara ad yemmet d amengur, yebɣa ad d-yexlef yisem-is… Tagi tennuɣ d temɣart-is ur tt-neḥmmel ara, argaz-is ha-t-an ijaḥ deg tmurt n Fransa, iteddu d trumyin, yiwet-nniḍen yal aseggas ad d-tebreḍ yiwen ma d tanuḍt-is teɣli-as-d tadist…Mačči yiwen n lexber ara tafeḍ deg tala. Kra n temsal yeḍran ttɣimint-d deg wawal, uɣalent d lemɛayrat ɣef widak-nni i tent-ixedmen. Ad yeqqim kan yiwen ad as-yini : Akken yenna flan mi akken… Ulac d acu ara yeffren ɣef yimezdaɣ n taddart. Teḍra yid-sen am yiwet n twacult tameqqrant. Ger yiɛeggalen-is ttilin-d wassaɣen inmettiyen. Ɣef wassaɣen-a i d-yuwi awal Wakli deg udlis-a. Ilaq ad yili d win iceffun, d win yesɛan takatut n yilu akken ad d-yemmekti akk tiqulhatin d tedyanin yeḍran deg taddart.

            Ma yella tala n tlwain, tajmaɛt d ssuq n yirgazen. Tajmaɛt d yiwen n uxxam i d-izeggen deg tlemmast n taddart. D yiwen n wadeg i ttayalen akk medden, d azayez. Din i ttnnegrawen yirgazen akken ad frun timsal yerzan tudert n taddart. Ur ikeččem yiwen ɣer llufeq n taddart alma yemmed cwiṭ, bdan-t-id cclaɣem, d ayen yessaweḍ ad yefreẓ timsal. Ad yettɣimi d yimdanen imeqqranen, i t-yugaren deg leɛmer d termit. Ad d-yettagem ɣur-sen tamussni mi ara asen-yesmuzgut mi ara ttmeslayen ɣef kra neɣ kra. Ar sdat d timital-is ara yeṭṭfen imeḍqan n yimeqqranen n tura. Ihi am tejmaɛt, am tala, am ssuq, am lkanun, d idgen anda i tettemlili tmetti taqbaylit, deg-sen i yettili umbeddel n wawal ɣef way-a i ttunaḥsaben d iɣerbazen. Deg tejmaɛt mi ara qqimen deg lḥeqq, yal yiwen ɣur-s azref ad d-yehder, ad d-yini ayen yettxemmim ɣef usentel iɣef d-uwin awal. Maca akken yeqqar wanzi : « Win ur nesɛi tarbaɛt ur yettɣimi deg tejmaɛt ». Yal rray ad t-tafeḍ din. Imdanen mgarraden am umexluḍ n yimɣan akken yenna Wakli deg wawal-is. Llan wid iwimi zur wudem, ur ttsetḥin, ur ttneḥcamen. Llan wid ur ten-id-ittali ara akk wawal deg wakken tenɣa-ten leḥya, ma nnan-d awal alma yuɣal wudem-nsen d azeggaɣ am umiṭuc. Llan wid ixeddɛen, llan wid yeskiddiben, llan wid iḥercen, llan ibuhyufen, llan wid yessuqsen am yizerman, teddun kan ɣef uɛebbuḍ. Cwi kan llan diɣen wid yelhan, wid ixeddmen lxir ad t-ttun, wid yettḥudun agujil, taǧǧalt d tmeṭṭut n yiminig. Ahat lufan ulac wigi ad tenger ddunit.

Akli deg udlis-is amzun yexdem tasleḍt n taddart-is. Ibder-d aṭas n yimezdaɣen-is,  yal yiwen s teqsiḍt-is. Ur yeǧǧi tadyant. Ama d tin yerzan imrabḍen d lecyax-nsen, neɣ wid i asen-iteddun deg nnmara, ur ttamnen ara, amerkanti yettrarran ixeddamen-is d aklan neɣ wayeḍ yezga-d yid-sen, iḥesseb-iten d imadanen am netta… Taddart  d wayen serwaten imezdaɣ-is, yuna-tt-id akken ma tella s yiwet n tiṭ yettwalin akken i ilaq, yerra-tent-id da mebla ma yettu kra.

Akli iban d amsedrar. Imesdurar ur ten-yettu ara, yuwi-d awal fell-asen assen akken i asen-tt-ḥcan. Imesdurar n twaɣit, tawaɣit tezzi-asen…Wid iḥercen mi yebda biḥwaṣu n tmurt, ṭṭfen azaɣar, ma d wiyiḍ qqimen deg yidurar-nsen, akken yebɣu yili-d, imi akka i d ddunit.

Akli d amedyaz, ihemmel isefra, iḥemmel diɣen amezgun. D netta i d azeffan n tmezgunt yettaru. Ar tura yezga d aɛeggal agejdan n tiddukla Itri Adelsan n Uqbu i d-isuddusen ma d kra n yirmad idelsanen, gar-asen timlilit n tmedyezt deg tegrest. D netta i d amekfaḍu n temlilit-a seg mi ara tebdu alma tekfa.

Ɣef wayen akk yettaru, dagi yerna-d tasrit anda i d-iḥekku ɣef wayen akk iḍerrun deg taddart-is yezmer iḍerru-d deg tudrin n Leqbayel akken ma llant.

Malek Houd

Amawal 

Tasesfart : la recette de cuisine.

Afaris (ifuras) : produit(s). 

Takatut : la mémoire.

 Azayez : public. 

Tirmit : expérience.

Adeg(idgen) : lieu(x).

azeffan : comédien.

Amekfaḍu : animateur.